BASISBEHOEFTEN
Gebruik deze pagina in chrome
Ieder mens heeft dezelfde basisbehoeften, en het niet vervullen van deze behoeften wordt erkend als een belangrijke oorzaak van psychische klachten. Frustratie ontstaat wanneer bepaalde behoeften onvoldoende vervuld zijn. Deze frustratie kan op verschillende manieren leiden tot patronen (schema's) die iemand belemmeren om op een realistische manier aan zijn of haar behoeften te voldoen. Hierdoor kunnen er problemen ontstaan, bijvoorbeeld binnen relaties of in de vorm van psychische klachten. Schematherapie kan gericht zijn op het vinden van een goede balans tussen je eigen behoeften en die van anderen. De meest belangrijke basisbehoeften zijn te vinden in de onderstaande dia's.
Verbinding
Hechting wordt gedefinieerd als een langdurige verbinding tussen mensen (Bowlby, 1969).
De belangrijkste basisbehoefte van een pasgeboren baby is hechting aan een verzorger om te kunnen overleven. Een baby kan alleen groeien als iemand de verantwoordelijkheid neemt voor de verzorging, koestering en bescherming. Hoewel hechting met de verzorger cruciaal is voor het overleven van een baby, blijft hechting in alle fasen van de ontwikkeling belangrijk. De manier waarop iemand zich hecht kan door de tijd heen veranderen. Een éénjarig kind heeft andere hechtingsbehoeften dan een vierjarig kind, en een zestienjarige heeft weer andere behoeften dan iemand van 24 jaar. Op de pagina 'HECHTING' wordt dieper ingegaan op dit onderwerp. Je kunt deze pagina vinden door op de knop 'meer informatie' te klikken.
Kind en oudermodussen
Het innerlijke kind, ofwel de kindmodi: wat zijn dat nou eigenlijk?
In onze jeugd ervaren we vanalles dat we ons hele leven bij ons dragen en ons denken vormt. Sommige van deze dingen herinneren we ons duidelijk, terwijl andere vaag zijn. Wanneer we terugdenken aan deze ervaringen en bedenken hoe het kind in ons zich voelde op dat moment, noemen we dit het kindsdeel in onszelf. Vanuit dit kindsdeel ontstaan manieren waarop we omgaan met het leven in het heden. Deze manieren noemen we schema's. Het is belangrijk om te begrijpen dat kinderen op een hele andere manier denken dan volwassenen.
Kinderen hebben de neiging om alles op zichzelf te betrekken. Ze denken dat ze meer controle hebben over de wereld dan ze werkelijk hebben en zien dingen concreter. Situaties overzien en verschillende oplossingen bedenken is voor hen vaak lastig. Kinderen zien de wereld graag zwart-wit, het is goed of fout, leuk of niet leuk. Als die conclusies niet worden gecorrigeerd door volwassenen, worden ze schema's die het kind meeneemt naar volwassenheid. Het is daarom belangrijk dat volwassenen het kind helpen om hun denkwijze te corrigeren door andere mogelijkheden te laten zien en te benoemen. Zo kan het kind leren om meer nuance aan te brengen en zich beter te ontwikkelen.
​
​
​
Kwetsbare kind
Wanneer een kind gekwetst raakt, voelt het zich vaak eenzaam, geïsoleerd en onbegrepen. Het heeft twijfels over zichzelf en voelt zich behoeftig en hulpeloos. Angst en nervositeit spelen een grote rol en het kind kan zichzelf als slachtoffer zien. Het is dan ook moeilijk voor een gekwetst kind om richting te geven aan het leven, omdat het niet meer vertrouwt op de eigen waarneming.
Dit is het tegenovergestelde van een gelukkig en tevreden kind, dat zich geliefd, voldaan en gewaardeerd voelt. Een dergelijk kind is autonoom, veerkrachtig en weerbaar en heeft het gevoel controle te hebben over de wereld om zich heen. Dit is een belangrijk verschil met het kwetsbare kind dat zich machteloos voelt en de overtuiging heeft dat anderen over zijn of haar leven kunnen beslissen. Het is daarom van belang dat "het gekwetste kind" steun en begrip ontvangt om zichzelf te kunnen hervinden.
Schemadomeinen
Schema's zijn levensgebeurtenissen die geactiveerd worden en op een vergelijkbare manier worden waargenomen als negatieve gebeurtenissen uit de kindertijd. Deze schema's beïnvloeden de manier waarop mensen denken, zich voelen, zich gedragen en hoe zij zich sociaal opstellen tegenover anderen. Wanneer een schema getriggerd wordt, ervaart een persoon dezelfde gevoelens als die hij of zij in de ongezonde kindertijd heeft ervaren. Deze gevoelens zijn meestal negatief van aard, zoals verdriet, rouw, schaamte, angst of woede, en worden vaak in de volwassenheid gevoeld. Sommige schema's zijn zo sterk verankerd in een persoon dat zij op meerdere vlakken in het dagelijks leven een reactie veroorzaken. Deze reacties kunnen lang aanhouden en grote gevolgen hebben. Bijvoorbeeld, als iemand als kind dagelijks veel kritiek kreeg van beide ouders, kan het schema van onbekwaamheid sterk aanwezig zijn. Door de frequentie en aard van de kritiek komt dit gevoel in bijna alle situaties terug. Als een persoon als kind bijvoorbeeld een kritische vader had wanneer het ging om prestaties, kan het schema van onbekwaamheid in vergelijkbare situaties getriggerd worden.
Er zijn vijf schemadomeinen:
​
Domein 1: Onverbondenheid en afwijzing
Domein 2: Verzwakte autonomie en functioneren
Domein 3: Verzwakte grenzen
Domein 4: Gerichtheid op anderen
Domein 5: Overmatige waakzaamheid en inhibitie
Zelfopoffering
Bij dit schema heeft iemand een buitengewone focus op gevoelens en behoeften van anderen waarbij de eigen behoeften aan de kant worden geschoven. Dit kan vaak leiden tot het gevoel dat niemand rekening met je houdt en je altijd aan het kortste eind trekt. Er is een onrealistische waarneming wat betreft de geef en neem ratio. Dat wil zeggen dat er grote emotionaliteit kan ontstaan wanneer jouw behoeften niet vervuld worden. Het is belangrijk dat de therapie gericht is om op een meer gebalanceerde manier de behoeften uiten en grenzen aan te geven. Daarnaast is het belangrijk om te erkennen dat er behoeften en wensen zijn waar ruimte voor mag komen. Deze basisbehoefte is in de knel gekomen als gevolg van gebeurtenissen in de vroege kindertijd.
Coping modi
Als kinderen hebben we er niet veel manieren om te reageren op moeilijke of gevaarlijke situaties. van een kind copingstrategieën zijn gewoon vechten, vluchten of bevriezen. We gebruiken ze om stress in onszelf verminderen of anderen, door anderen te behagen, stil te blijven of ons los te maken van wat is gebeurt. We noemen ze ook wel, overlevingsmodi. Deze kunnen op dat moment wel adequaat zijn, maar ze zijn dat niet meer in latere levensomstandigheden. Integendeel ze maken dat je je juist slecht gaat aanpassen en dat je verkeerde keuzes maakt die het probleem versterken. Volgens Young (2005) kan je spreken van 3 groepen dysfunctionele copingstijlen of coping-modi:
​
(1) zij die zich onderwerpen of zich overgeven aan het schema, (geloven in de overtuigingen)
(2) zij die vermijden (de situatie vermijden om de overtuiging niet te ervaren) en tenslotte
(3) diegenen die gaan overcompenseren (het tegenovergestelde doen van de overtuiging)
In het blauwe vakje wordt aangegeven bij welke groep de coping modus hoort.
Zelf sussende modus
Een veel voorkomende vermijdende/onthechte modus is de ‘onthechte zelf-fopspeen’. Deze modus houdt zich bezig met dwangmatig of zelfstimulerend gedrag om de persoon te kalmeren en afstand te nemen van pijnlijke en lastige emoties. We zijn allemaal wel eens bezig met een beetje (of veel) afstandelijke zelfverzachting, maar het wordt een probleem wanneer het een zich herhalend patroon is dat ons leven of onze relaties verstoort. Veelvoorkomende voorbeelden zijn overmatig gebruik van voedsel, drugs of alcohol om te verdoven of pijnlijke gevoelens te vermijden; binging of buitensporige tijd doorbrengen op sociale media waardoor je minder tijd besteed meerdere levensgebieden; dwangmatig gebruik van gokken, internetporno of gamen; overmatige ‘doona-therapie’ (time outs); winkelen; ‘adrenalinejunkies’ en dwangmatige seks (soms).